NFT bùng nổ trong thương mại phi tập trung Deco tạo ra những cuộc thảo luận sôi nổi về các chủ đề như giá trị của NFT và tính bền vững của thị trường NFT.
Khi gã khổng lồ thương mại điện tử eBay tuyên bố hỗ trợ giao dịch NFT, câu hỏi đặt ra là liệu bánh xe lịch sử sẽ lại lấn sang dấu ấn văn hóa? Hay nó sẽ mở ra một hệ sinh thái quy mô lớn khác cho lĩnh vực blockchain, sau DeFi?
Bài viết này tóm tắt một số hình thức ứng dụng của thị trường NFT hiện tại và đặc biệt bàn về hai hệ sinh thái NFT kỳ vọng sẽ sớm được tạo ra.
Thương mại phi tập trung DeCo là gì?
Deco viết tắt của Decentralized Commerce là thương mại phi tập trung. Hợp đồng thông minh dựa trên tiêu chuẩn token đồng nhất thực hiện giao dịch phân tán các tài sản tài chính, thiết lập hệ sinh thái DeFi và đặt nền tảng cho liên kết thanh toán tài chính cho DeCo.
Nhưng DeCo là một tầm nhìn tham vọng hơn và rất khó để thoát ra khỏi thế giới vật chất hữu hình. Việc chuyển đổi phương thức hoạt động của thị trường giao dịch hàng hóa ảo truyền thống là một bước đầu cần thiết.
Nền tảng giao dịch phân tán của các bộ sưu tập kỹ thuật số có lợi cho việc tối ưu hóa việc phân phối lợi ích bản quyền kỹ thuật số và giảm chi phí. Thị trường giao dịch tài sản ảo do các chiến lợi phẩm trong trò chơi (game props) thống trị cũng đòi hỏi các giải pháp thương mại điện tử xuyên biên giới thuận tiện.
Để hiểu rõ hơn về NFT, mời các bạn theo dõi bài viết trước của Blogdautu:
Do đó, các bên liên quan đang tìm ra mô hình giao dịch hàng hóa ngang hàng dựa trên blockchain và NFT dưới áp lực của sự thay đổi. Tuy nhiên, công nghệ blockchain hiện tại chỉ đưa ra một cách suy nghĩ.
Để cuối cùng có thể hiện thực hóa thương mại phi tập trung DeCo, vẫn còn một số vấn đề cần phải giải quyết.
Tương quan giữa DeCo và CeCo
Sự kết hợp DeCo và CeCo trong việc phát triển hệ sinh thái NFT là cực kỳ quan trọng bởi các đặc tính của NFT là rất riêng biệt.
Các đặc điểm không đồng nhất của NFT có thể map một bộ sưu tập hoặc vật phẩm trò chơi cụ thể với một token trên blockchain và khóa thông tin có liên quan trong hợp đồng token. Blockchain đảm bảo thông tin khó bị giả mạo và nó được xác thực và xác nhận thông qua mã hóa bất đối xứng.
Công nghệ trên cung cấp giải pháp cho vấn đề hàng hóa ảo dễ bị sao chép và quyền sở hữu khó theo dõi. Do đó, có thể hiểu tại sao NFT art thu hút các nghệ sĩ, ngôi sao thể thao, nhà khai thác quyền sở hữu trí tuệ và các nhà sưu tập từ giới kinh doanh truyền thống.
Nhưng liệu công nghệ blockchain và NFT có thực sự giải quyết được vấn đề? Hãy cùng xem lại toàn bộ quy trình giao dịch của những bức tranh giá trên trời của Beeple:
- Vào ngày 16/2/2021, Beeple đã sử dụng nền tảng giao dịch và phát hành NFT Makersplace để gọi hợp đồng thông minh tạo ra NFT.
- Bằng cách đặt tổng số tiền là 1 và số tiền phát hành là 1, NFT chỉ đại diện cho một bộ sưu tập duy nhất. Và sẽ có một bộ sưu tập các siêu dữ liệu thông tin liên quan đến hình thức trừu tượng kỹ thuật số được truyền trong blockchain.
- Tác phẩm ảnh ghép khổng lồ 319MB này thực sự được lưu trong hệ thống lưu trữ phi tập trung IPFS ở định dạng jpeg và đường dẫn duy nhất để truy cập tác phẩm cũng được lưu trữ trong siêu dữ liệu dưới dạng bản tóm tắt kỹ thuật số.
- Ngày 31/3/2021, tác phẩm này đã được bán đấu giá tại Christie’s. Đây là lần đầu tiên Christie’s tổ chức đấu giá NFT và cũng là lần đầu tiên chấp nhận thanh toán bằng ETH.
- Theo thông tin trên website chính thức của Christie’s, nền tảng tính phí hoa hồng cho người mua từ 14,5% đến 30,5% giá chốt (hammer price) và cũng tính một khoản phí xử lý nhất định cho người bán trên cơ sở tỷ lệ.
- Christie’s chấp nhận thanh toán ETH, nhưng thực ra nó đưa ra yêu cầu: người mua tham gia đấu giá cần đăng ký trước và chỉ có thể sử dụng các địa chỉ được xác nhận bởi Coinbase, Fidelity, Gemini và Paxos để thực hiện thanh toán ETH nhằm đáp ứng các yêu cầu tuân thủ pháp lý.
Vào ngày 13/3/2021, Beeple đã sử dụng nền tảng Makersplace để gọi một hợp đồng thông minh, chuyển NFT đến địa chỉ Ethereum của người mua.
Chúng ta cũng có thể coi sự kiện đấu giá Christie’s như tình bạn giữa DeCo (thương mại phi tập trung) và CeCo (thương mại tập trung – Centralized Commerce) để đạt được hiệu ứng quảng bá thành công, và sau đây là những nhận định và suy nghĩ của Blog Đầu Tư.
Không gian sáng tác Makersplace
Makersplace là một nền tảng không gian sáng tác nghệ thuật hỗ trợ phát hành NFT sưu tầm và giao dịch ngang hàng. Makersplace sử dụng hợp đồng thông minh NFT để đơn giản hóa quy trình phát hành, nó vẫn hoạt động như một nền tảng trung gian và mua từ phiên đấu giá cấp đầu tiên.
Theo mô hình kinh doanh truyền thống, tiền thu được từ bản quyền kỹ thuật số được chia sẻ cho người sáng tạo, đơn vị phát hành và các bên trung gian và cuối cùng người sáng tạo thường được nhận rất ít.
Đối với các giao dịch thị trường thứ cấp NFT, hầu hết các nền tảng giao dịch ngang hàng NFT sử dụng cơ chế hoàn lại (tiền bản quyền) để tăng thu nhập của người sáng tạo và tính các phí phát sinh.
Ví dụ: Makersplace tính phí hoa hồng 12,5% cho mỗi giao dịch thị trường thứ cấp và trả 10% trong số đó cho người sáng tạo.
Thiết kế cơ chế “sinh thái”của Rarible khiến nó trở thành thị trường phát hành và giao dịch NFT lớn nhất dành cho đồ sưu tầm.
Người sáng tạo có thể nhận được tất cả các lợi ích theo tỷ lệ chiết khấu do chính họ đặt ra, trong khi người tạo nền tảng có thu nhập thông qua token quản trị RARI được phát hành và những người tham gia nền tảng có thể nhận được airdrop RARI bằng cách phát hành và giao dịch NFT.
Nhưng thiết kế này khiến nó bị dính scandal, hiện vẫn chưa rõ liệu các token RARI có được phân loại là chứng khoán hay không. Để đối phó với các vấn đề bản quyền, Rarible cung cấp các kênh xác minh và báo cáo cho các đồ sưu tập.
Rarible cũng đang nỗ lực mở ra các thị trường thứ cấp khác như Opensea để cải thiện cơ chế theo dõi và giảm giá của chuỗi giao dịch NFT.
Ứng dụng NFT trong thương mại phi tập trung Deco
Có 5 hướng ứng dụng NFT chính trong thương mại phi tập trung Deco thông qua việc khảo sát 60 dự án Dapp trong lĩnh vực NFT với khối lượng giao dịch trong 30 ngày hơn $10.000, cụ thể như bảng sau:
Ở đây Blog Đầu Tư phân loại tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số hoặc đồ lưu niệm chung quyền sở hữu trí tuệ là NFT đồ sưu tầm (collectibles NFT).
Ứng dụng Thẻ NFT Card
Thẻ NFT card là loại NFT dựa trên các sản phẩm có độ khan hiếm khác nhau được xây dựng thông qua các thuộc tính đa chiều, loại tài sản NFT này có thể đến từ các tác phẩm gốc được mã hóa (như CryptoPunks) hoặc quyền sở hữu trí tuệ nổi tiếng trên mạng xã hội chính thống (như NBA Top Shot).
Xét về khối lượng giao dịch và khối lượng người dùng giao dịch, thẻ NFT card chiếm hơn một nửa thị phần trong khi NFT đồ sưu tập tương đối ngách.
Metaverse cũng thu hút gần một nửa số người dùng giao dịch.
Ứng dụng Metaverse
Tài sản NFT metaverse là các NFT có thể được mine được, sử dụng và giao dịch trong một trò chơi nhất định, bao gồm các mảnh đất ảo, hình ảnh nhân vật, vũ khí và thiết bị, trang trí cảnh quan, tên miền, v.v.
Trong một số trường hợp, thẻ NFT và sưu tập của bên thứ ba cũng có thể được đưa vào dưới dạng tài sản (như CryptoVoxels), cho thấy khả năng tương tác cao.
Nhưng khối lượng giao dịch tương đối nhỏ, chủ yếu là do 96% người dùng giao dịch tài sản NFT trò chơi đến từ những người chơi trò chơi Axie Infinity và Alien Worlds trên blockchain WAX.
Người chơi thực hiện các giao dịch tài sản trò chơi với mức giá trung bình là $10 (giá trung bình của các giao dịch tài sản trò chơi sinh thái Ethereum gấp 400 lần).
Ứng dụng Defi + DAO
Ngoài ba hình thức ứng dụng NFT phổ biến này, thị trường cũng đã tung ra một số dự án kết hợp các khái niệm mining DeFi và cơ chế tự trị DAO, hy vọng sẽ thu hút người chơi dày dạn kinh nghiệm trong thị trường.
Ngoài ra còn có những nỗ lực để làm NFT hóa đơn, NFT bằng chứng tham dự và các tài sản tổng hợp dựa trên NFT.
Các NFT này có nhiều hình dạng, âm thanh và màu sắc khác nhau, từ 2D đến ảnh động 3D và một số được trang bị chức năng hiển thị phụ trợ VR/AR để nâng cao trải nghiệm tương tác.
Ứng dụng NFT tên miền domain
NFT tên miền được đại diện bởi ENS là một token chức năng cơ bản của hệ sinh thái phi tập trung, nhưng nó vẫn chưa được ứng dụng quy mô lớn.
Đặc điểm NFT trong thương mại phi tập trung DeCo
Trong thương mại phi tập trung DeCo, các đặc điểm dưới đây của NFT sẽ cần được nhất mạnh và củng cố hơn nữa.
Tính bền vững của NFT
Dữ liệu có thể được blockchain ghi lại còn hạn chế, và các bộ sưu tập kỹ thuật số chất lượng cao cần được lưu trữ qua bên thứ ba. Hiện tại, hầu hết NFT sưu tập đều áp dụng giải pháp lưu trữ phân tán IPFS, về cơ bản đã đáp ứng được nhu cầu thị trường hiện tại.
Tất nhiên, cũng có một số dự án nhấn mạnh tính lâu dài của dữ liệu (như Autoglyphs, Avastars).
Tính Bản quyền của NFT
Quyền sở hữu bản quyền kỹ thuật số của NFT hiện không được giới hạn trong hợp đồng NFT mặc dù NFT có thể ngăn chặn hàng giả thông qua chữ ký của người tạo và tính năng không thể phân chia của nó cũng có thể đảm bảo rằng cùng một NFT không thể được sao chép và bán ở các thị trường khác.
Hầu hết các thị trường đấu giá ngang hàng NFT tuyên bố bản quyền kỹ thuật số thuộc về người sáng tạo theo điều khoản người dùng, và những người giao dịch NFT sưu tập chỉ mua quyền sở hữu bản sao gốc của nghệ sĩ và không thể được sử dụng cho mục đích thương mại.
Nhưng chứng nhận và bảo vệ bản quyền kỹ thuật số vẫn cần phải dựa vào các cơ quan quản lý.
Điều này làm cho nội dung giao dịch được hỗ trợ bởi thị trường giao dịch ngang hàng NFT bị hạn chế hơn. Vấn đề chứng nhận quyền sở hữu cũng là một trở ngại lớn đối với việc chuyển tài sản vật chất thành NFT để giao dịch.
Cần thực hiện chức năng chuyển chứng nhận quyền sở hữu cùng với NFT. Ví dụ, sử dụng một NFT chứng nhận khác để đại diện cho quyền sở hữu, với sự tham gia của một cơ quan chứng nhận đáng tin cậy.
Cơ chế kiểm tra bản quyền và giải quyết tranh chấp đa nền tảng trong thương mại phi tập trung DeCo cũng cần được thiết kế.
Phát hành và giao dịch NFT
Người sáng tạo có thể giới hạn số lượng phát hành và ghi lại nó trong NFT và bán nó trên nền tảng đấu giá dưới hình thức giá cố định, đấu giá có thời hạn, đấu giá không thời hạn, v.v.
Các NFT này có thể được lưu hành trong một đấu giá ngang hàng trên nền tảng phát hành hoặc OpenSea và các thị trường thứ cấp khác. Các giao dịch ngang hàng NFT dễ gặp các vấn đề như rửa tiền, làm tăng chi phí của các nhà điều hành nền tảng giao dịch.
Hầu hết quy trình phát hành NFT đều không có thuộc tính tài chính, tuy nhiên vẫn có một số nỗ lực khác. Ví dụ, Niftex cung cấp NFT thế chấp, chia và tạo ra các token đồng nhất để cải thiện tính thanh khoản và thuộc tính tài chính của các tài sản NFT.
Theo Hester Peirce, ủy viên của Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Hoa Kỳ, một số NFT có thể phân chia có thể được coi là chứng khoán chưa đăng ký trong một số trường hợp, do đó, mô hình kinh doanh của Niftex có thể phải đối mặt với áp lực pháp lý lớn hơn.
Xu hướng thẻ NFT card
Xu hướng chung của thẻ NFT card là tạo ra nhiều nhân vật với các phong cách và nền tảng văn hóa khác nhau, kết hợp các tính năng đa chiều để tạo thành các NFT với độ khan hiếm khác nhau.
Sử dụng sự khan hiếm để hỗ trợ giá trị của NFT theo ý tưởng tạo Bitcoin để gán giá trị cho các tài sản không giống nhau được mã hóa, với người khởi xướng là trò chơi hiện tượng CryptoKitty, có lịch sử phát triển bốn năm.
Tuy nhiên, nếu chỉ dựa trên sự khan hiếm thì sự tăng trưởng của giá trị thẻ NFT card không bền vững và nó vẫn cần tìm kiếm hỗ trợ giá trị mở rộng. Một yếu tố khác cản trở sự phát triển quy mô của nó là hạn chế hiệu quả của cơ sở hạ tầng bên dưới.
Hiện tại, có thể thấy rằng thẻ NFT card đang thu được nhiều giá trị hơn bằng cách kết hợp trải nghiệm trò chơi và các quyền bổ sung. Ví dụ, một thẻ NFT card có tên là Boring Yarht Apes trên Ethereum kết hợp trò chơi giải câu đố.
Bước đầu tiên là bán ngẫu nhiên các thẻ NFT card có độ khan hiếm khác nhau, đây cũng là phiếu thưởng để vào vòng tiếp theo của trò chơi. Bước thứ hai là lần lượt khởi chạy các trò chơi giải câu đố dựa trên tình huống và người chiến thắng sẽ được thưởng ETH hoặc thẻ bài trong bộ sưu tập.
Ví dụ khác, Sorare, thẻ thể thao chỉ đứng sau NBA Topshop, kết hợp giá trị thu thập của thẻ ngôi sao bóng đá với hoạt động đoán kết quả các trận đấu bóng đá thực. Người chơi có thể tập hợp 5 thẻ cầu thủ chuyên nghiệp để tham gia đoán kết quả, người chiến thắng giành được phần thưởng.
Gods Unchained Cards triển khai đầy đủ trò chơi bài cạnh tranh theo lượt phổ biến trên Internet trên Ethereum. Ngoài ra, sàn giao dịch NFT Ether Cards đã phát hành một loại NFT thẻ thành viên khác, cho phép các nghệ sĩ và nhà sưu tập sở hữu thẻ có thêm lợi ích hoặc đặc quyền giảm giá.
Sự phát triển của NFT Metaverse
Sự phổ biến của NFT metaverse tài sản kỹ thuật số (ảo) đến từ hai lý do:
- Một là các nhà phát triển chuyên xây dựng các trò chơi gốc trên chuỗi, chẳng hạn như Axie Infinity, The Sandbox và Decentraland.
- Hai là các nhà điều hành giao dịch tài sản trò chơi chịu áp lực của các mô hình kinh doanh truyền thống, chẳng hạn như Enjin, WAX.
Enjin là một nền tảng tạo cộng đồng game trực tuyến ra mắt vào năm 2009, nuôi dưỡng nhiều cộng đồng game và hỗ trợ các cửa hàng cộng đồng bán đồ ảo.
Năm 2017, nó bắt đầu chuyển đổi thành hệ sinh thái cộng đồng game dựa trên Ethereum, hỗ trợ các nhà phát triển phát triển trò chơi NFT dựa trên blockchain.
NFT mang lại sự thuận tiện cho việc giao dịch tài sản trò chơi, đồng thời đặc điểm không thể phân chia và không thể sao chép của nó cũng làm cho tài sản của thế giới ảo không còn là một chuỗi thông tin thông thường mà trở nên cụ thể và có thể đo lường được:
“NFT Metaverse giống như tài sản vật chất trong thế giới thực.“
Xu hướng NFT Metaverse đang nở rộ với Axie Infiniy.
Các thuộc tính tài sản và quyền mà nó đại diện mang lại các kết nối thực và có thể điều khiển đến các kịch bản trò chơi khác nhau, cho phép người dùng có cảm giác kiểm soát và thực tế hơn trong thế giới ảo so với các trò chơi trên Internet.
Tiêu chuẩn hóa Deco cho NFT
Để thúc đẩy hơn nữa việc xây dựng và tiêu chuẩn hóa DeCo, các công nghệ như xác thực danh tính và quyền sở hữu phi tập trung cần được phát triển và ứng dụng của NFT tên miền dự kiến sẽ được sử dụng rộng rãi hơn trong tương lai.
Hiện tại, hệ sinh thái NFT được hỗ trợ bởi nhiều blockchain với 76% khối lượng giao dịch NFT được thực hiện trên Ethereum, nhưng có nhiều dự án được xây dựng trên Flow và WAX để giải quyết các vấn đề về hiệu suất.
Trong số đó, Flow áp dụng cơ chế phân chia đường ống (pipeline) sáng tạo hơn, phát triển hệ thống giải quyết không yêu cầu sharding để đạt được thông lượng cao và thiết lập quan hệ hợp tác với một số IP lớn và khởi chạy ứng dụng phổ biến NBA Topshot;
WAX là một biến thể của EOS và không có nhiều đổi mới trong công nghệ, chủ yếu dựa vào nguồn gốc của nó từ kinh doanh truyền thống. Mặc dù lượng giao dịch của hai chuỗi này không cao nhưng nó thu hút lần lượt 40% và 48% người dùng thị trường NFT.
Các blockchain như sidechain Polygon và BSC cũng có những lợi thế nhất định về hiệu quả xử lý giao dịch và là một lựa chọn khác cho các nhà phát triển ứng dụng NFT.
Từ quan điểm về giá trung bình của các mặt hàng NFT và phí giao dịch, Ethereum cao hơn nhiều so với các blockchain khác và ngưỡng tham gia là rất cao. Giảm phí giao dịch Ethereum qua bản nâng cấp EIP-1559 cũng là một vấn đề cấp bách cần sớm giải quyết.
Ngoài tiêu chuẩn ERC-721 (giao dịch chuỗi đơn có thể tạo ra (cast) một NFT), các tiêu chuẩn khác đã được đề xuất lần lượt sau đó. Ví dụ, để giải quyết vấn đề phí cast cao và phí xử lý gặp phải trong việc phát hành và lưu hành tài sản trò chơi giữa những người dùng với quy mô hơn một triệu.
Enjin đề xuất ERC-1155 hỗ trợ chức năng giao dịch NFT và FT kết hợp, và tối ưu hóa hơn nữa trải nghiệm giao dịch NFT; ERC-2309 cũng cố gắng mở rộng ERC-721 để được phát hành theo đợt (batch).
ERC-998 đề xuất chức năng NFT có thể kết hợp, ví dụ: bạn có thể kết hợp NFT con mèo mã hóa và NFT đôi giày sneaker của Gucci thành một con mèo thời trang đi giày thương hiệu nổi tiếng, ngoài ra ERC-2615 đề xuất thêm chức năng cho thuê NFT.
Về cơ bản, trải nghiệm khả năng tương tác của NFT cũng đang chờ đợi sự phát triển của các dịch vụ giao dịch tổng hợp (aggregation) chuỗi chéo (cross-chain) và thị trường chéo (cross-market) cho các tài sản NFT.
Kết luận
NFT đã thu hút sự chú ý của cộng đồng trong việc tham gia đấu giá đồ sưu tầm, và giao dịch thẻ NFT card, trò chơi NFT chiếm thị phần chính trên thị trường NFT hiện tại. Giống như DeFi, NFT không thể bùng nổ chỉ sau một đêm, nhưng nó mở ra cho chúng ta thấy một số khả năng.
Ứng dụng NFT kích thích các chuỗi nền tảng bên dưới tăng tốc để tăng băng thông và lưu lượng, đây là một tín hiệu tốt cho sự phát triển hệ sinh thái của blockchain.
Việc xây dựng thương mại phi tập trung DeCo dựa trên NFT cũng phụ thuộc vào việc bổ sung, lặp lại và phát triển các cơ sở hạ tầng khác nhau.
